အရည္အခ်င္းျပည့္ဝသည့္ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီမ်ား လိုအပ္

စေတာ့ရွယ္ယာ ေစ်းကြက္အတြင္း ပါဝင္ၾကမည့္ အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ ကုမၸဏီမ်ား ေပၚေပါက္လာ ေရးအတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရမွ အားေပးကာ အလြယ္တကူဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ခြင့္ ေပးခဲ့ပါသည္။ ထိုသို႔ဖြဲ႕ စည္းခြင့္ ျပဳခဲ့ရာတြင္မူဝါဒအရ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူတို႔ မကြဲျပားၾကသည့္အခ်က္မွာ going public ႏွင့္ forming public တို႔ပင္ ျဖစ္သည္။ going public သည္ မူလရွိၿပီးသား ပုဂၢလိကကုမၸဏီတစ္ခုကိုအမ်ားပိုင္ ကုမၸဏီအျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲျခင္းျဖစ္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီအျဖစ္ ေျပာင္းလဲၾကပါသနည္း။ ကုမၸဏီတစ္ခုတည္ေထာင္ၿပီးေနာက္ မိမိတို႔ရွယ္ယာရွင္မ်ားစုစည္းထားသည့္ ေငြပင္ေငြရင္းႏွင့္လုပ္ငန္းမ်ား စတင္လုပ္ေဆာင္ပါသည္။ လုပ္ငန္းမ်ားဆိုရာတြင္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ၊ ဝန္ေဆာင္မႈ၊ ကုန္သြယ္မႈ၊ ခရီးသြားလာေရး၊ ေငြေၾကးဝန္ေဆာင္မႈ စသည့္ မည္သည့္လုပ္ငန္းတစ္ခု သို႔မဟုတ္ လုပ္ငန္းအစုကိုရည္ၫႊန္းပါသည္။
ထိုသို႔ လုပ္ငန္းမ်ား စတင္ေဆာင္ရြက္ရင္း ေအာင္ျမင္မႈတစ္ခု ရရွိလာသည့္အခ်ိန္တြင္ လုပ္ငန္းမ်ား ခ်ဲ႕ထြင္ရန္အတြက္ ေငြေၾကးတစ္ရပ္ ထပ္မံရရွိရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ထိုသို႔ လိုအပ္သည့္ ေငြေၾကးကိုလည္း မိမိတို႔ ဒါ႐ိုက္တာမ်ားအခ်င္းခ်င္းထံမွ ထပ္မံစုစည္းပါသည္။ စုစည္း၍ မလံုေလာက္ပါကအျခားေသာ မိတ္ေဆြမ်ားထံမွ ေခ်းငွားပါသည္။ ဆက္လက္၍ မလံုေလာက္ေသးပါမူ ဘဏ္မ်ားထံမွ ေငြေၾကးမ်ားေခ်းငွားရယူၾကရပါသည္။
ဘဏ္မ်ားမွ ေငြေၾကးရယူရာတြင္လည္း မိမိတို႔လိုအပ္သည့္ ေငြေၾကးပမာဏ လံုေလာက္စြာ မရရွိမႈ၊ ကာလသက္တမ္းတိုေတာင္းမႈ စသည္ျဖင့္ အခက္အခဲမ်ားႏွင့္ ၾကံဳေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။
သို႔ျဖစ္ရာ အဆိုပါကုမၸဏီသည္မိမိတို႔လုပ္ငန္းကို ခ်ဲ႕ထြင္ကာ ေစ်းကြက္အား ထိုးေဖာက္ေတာ့မည္ဆိုပါ က အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ကုမၸဏီအျဖစ္သို႔ေျပာင္းလဲၿပီး လိုအပ္ေသာေငြပင္ေငြရင္းကို အမ်ားျပည္သူတို႔ အား ရွယ္ယာမ်ား ဖိတ္ေခၚေရာင္းခ်ျခင္းျဖင့္ စုစည္းရယူႏိုင္ပါသည္။ ထိုသို႔ နဂိုရွိၿပီးသား ကုမၸဏီအေနျဖင့္ မူလကတည္းက နာမည္ပ်က္ မရွိခဲ့ျခင္း၊ ေအာင္ျမင္မႈ အသင့္အတင့္ ရရွိခ့ဲျခင္း၊ လုပ္ငန္းအေတြ႕အၾကံဳမ်ား လည္း ရွိခဲ့ျခင္း၊ အမည္ေကာင္းတန္ဖိုးမ်ားရရွိခဲ့ျခင္း စသည့္ မွတ္တမ္းေကာင္းမ်ားရွိခဲ့ပါက နဂိုက ေအာင္ျမင္မႈ မွတ္တမ္းမ်ားကို အေျခခံလ်က္ရွယ္ယာရွင္မ်ားသို႔ ရွယ္ယာမ်ားအလြယ္တကူ ေရာင္းခ်ႏိုင္ပါသည္။ ရွယ္ယာ ရွင္မ်ားအေနႏွင့္လည္း နဂိုကတည္းက မွတ္တမ္းေကာင္းမ်ားရွိခဲ့ေသာ အမ်ားပိုင္တစ္ျဖစ္လဲ ကုမၸဏီထံတြင္ ရွယ္ယာမ်ား အားတက္သေရာထည့္ဝင္ရန္ အဆင္သင့္ ရွိၾကမည္ျဖစ္ပါသည္။ အမ်ားပိုင္သို႔ ေျပာင္းလဲကာ ရွယ္ယာမ်ားေရာင္းခ်ၿပီး ေငြေၾကးရယူျခင္းေၾကာင့္ ကုမၸဏီ၏အရြယ္အစား တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ႀကီးမားလာကာ အရြယ္အစားႀကီးမားျခင္းေၾကာင့္ စီးပြားေရးတြက္ေျခကုိက္မႈ(economy of scale) ကို ရရွိေစပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ကုန္ပစၥည္း တစ္ယူနစ္၏ ထုတ္လုပ္မႈစရိတ္ ေလ်ာ့က်သက္သာေစကာ အစြန္းထြက္တန္ဖိုး (marginal cost) မ်ားကို ေလ်ာ့က်သြားေစပါသည္။ သို႔ျဖင့္ အဆိုပါအမ်ားပိုင္ကုမၸဏီသည္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈစြမ္း ရည္မ်ား ႀကီးထြားလာကာ တစ္စထက္တစ္စႀကီးထြားလာၿပီး ရွယ္ယာထည့္ဝင္ထားသူမ်ားသို႔လည္း အျမတ္ ေဝစုမ်ား ေပးေဝႏိုင္ျခင္း၊ စေတာ့ေစ်းကြက္မွ သတ္မွတ္သည့္စံမ်ားကိုအခ်ိန္တိုအတြင္း ျပည့္ေစျခင္း၊ စေတာ့ ေစ်းကြက္တြင္ ရွယ္ယာတန္ဖိုးမ်ားတက္ျခင္း စသည့္ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားကို ရရွိခံစားႏိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္မွာ going public ၏အႏွစ္သာရျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာေစ်းကြက္တြင္လည္း ထုိသို႔ က်င့္သံုးၾကသည္။
Forming public မွာကားထိုသို႔မဟုတ္။ အစိမ္းသက္သက္စတင္ တည္ေထာင္ရသည္။ တည္ေထာင္သူ ဒါ႐ိုက္တာမ်ား စုစည္းရသည္။ လုပ္ငန္းအေျခခံမ်ား မရွိခဲ့သျဖင့္ အသစ္စတင္ရသည္။ အစပ်ဳိးေငြေၾကး (seed capital) ကို စတင္စုစည္းရသည္။ လုပ္ငန္းမ်ားကိုလည္း တည္ေထာင္သူတို႔ စိတ္ကူးေကာင္းလွ်င္ ေကာင္းသလို စတင္ေရးဆြဲၾကရသည္။ လုပ္ငန္းမ်ားကိုေျမစမ္း ခရမ္းပ်ဳိးၾကရသည္။ လုပ္ငန္းအမ်ားစုမွာ စြန္႔စားမႈအျပည့္ႏွင့္ စတင္ရသည္။ လုပ္ငန္းေအာင္ျမင္မႈသည္ဒါ႐ိုက္တာမ်ား၊ ဝန္ထမ္းမ်ား၏အရည္အခ်င္းႏွင့္ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးမ်ား၊ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္မ်ားအေပၚတြင္ မူတည္သည္။ ရွယ္ယာမ်ား ဖိတ္ေခၚရာတြင္လည္း ပညာရွင္မ်ားစြာ၏ အၾကံဉာဏ္မ်ားစြာကို ရယူကာ အမ်ားျပည္သူတို႔၏ ယံုၾကည္မႈရရွိေစေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ၾကရပါသည္။ ရွယ္ယာရွင္မ်ားကလည္းတည္ေထာင္သူတို႔၏ အရည္အခ်င္းမ်ားကို ယံုၾကည္ကာ စြန္႔စားထည့္ဝင္ၾကရသည္။ ယင္းသို႔ စြန္႔စားထည့္ဝင္သည့္ေငြကို (venture capital) ဟုေခၚၾကသည္။ အဆိုပါ forming public သမားမ်ားသည္ ကုမၸဏီ၏ရလဒ္ေကာင္းမ်ားရရွိရန္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႀကိဳးစားၾကရသည္။ စေတာ့ေစ်းကြက္မွ စံသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကိုျပည့္မီရန္လည္း ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာႀကိဳးစားၾကရမည္ျဖစ္ပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ စေတာ့ေစ်းကြက္တြင္ ပါဝင္ၾကမည့္ အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ကုမၸဏီမ်ားသည္ အသစ္တည္ေထာင္သည္ျဖစ္ေစ၊ ပုဂၢလိကပိုင္မွကူးေျပာင္းလာသည္ျဖစ္ေစ တစ္ခ်ိန္တြင္ မိမိတို႔ကုမၸဏီ၏ ရွယ္ယာမ်ားအတြက္ ေငြျဖစ္လြယ္ေရး (liquidity)၊ ကုမၸဏီရွယ္ယာမ်ား တန္ရာတန္ေၾကးရရွိေစေရး (fair value)၊ ျပန္လည္ ထြက္ခြာဗ်ဴဟာ (exit strategy)ရွိေစေရး၊ သိကၡာျမင့္တက္ေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းမွ အသိအမွတ္ျပဳေရး စသည္တို႔အတြက္စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းတြင္ စာရင္းဝင္ကုမၸဏီအျဖစ္ပါဝင္ေရးကို ဦးတည္ ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္ျဖစ္သည္။
စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းတြင္ စာရင္းဝင္ကုမၸဏီတစ္ခုျဖစ္ေစေရးအတြက္ႏိုင္ငံတကာ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းမ်ားတြင္ စံသတ္မွတ္ခ်က္ (listing criteria)မ်ား ခ်မွတ္ထားရာ ယင္းစံမ်ားတြင္ကိန္းဂဏန္းျဖင့္ ေဖာ္ျပႏိုင္သည့္ စံမ်ား (numerical criteria) အျပင္ကိန္းဂဏန္းျဖင့္ ေဖာ္ျပရန္ မျဖစ္ႏိုင္သည့္စံမ်ား (non-numerical criteria) ကုိလည္း သတ္မွတ္ထားရွိပါသည္။
ယင္းစံမ်ားကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ေဖာ္ျပရပါက-
(က) ကုမၸဏီ၏ ထည့္ဝင္ၿပီးမတည္ေငြရင္း (paid-in-capital) ။ ။ ကုမၸဏီ၏ သင္းဖြဲ႕မွတ္တမ္းႏွင့္ သင္းဖြဲ႕စည္း မ်ဥ္းပါ အမ်ားဆံုး ထည့္ဝင္ႏိုင္သည့္ပမာဏမွ သတ္မွတ္ကာလတစ္ခုအတြင္း ထည့္ဝင္ၿပီး ပမာဏကို ရည္ညႊန္းျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္လည္း အနည္းဆံုး က်ပ္သန္း ၅ဝဝ သတ္မွတ္လ်ာထားမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။
(ခ) အျမတ္ရရွိသည့္ကာလ။ ။ ကုမၸဏီတည္ေထာင္ၿပီး အျမတ္ေငြစတင္ေပၚသည့္ကာလကို သတ္မွတ္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာ စံႏႈန္းမ်ားအရ အျမတ္ေငြ ေပၚၿပီးသည့္ကာလအနည္းဆံုး ႏွစ္ႏွစ္ရွိရမည္ဟု သတ္မွတ္ ထားပါသည္။
(ဂ) အနည္းဆံုးရွိရမည့္ ရွယ္ယာရွင္အေရအတြက္ ။ ။ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းသို႔ စာရင္းဝင္ကုမၸဏီအျဖစ္ေလွ်ာက္ထား သည့္အခ်ိန္တြင္ စုစုေပါင္းရွိရမည့္ ရွယ္ယာရွင္ အေရအတြက္ ျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာတြင္လည္း ၁ဝဝ ဦးမွသည္ ၁,ဝဝဝ၊ ၅,ဝဝဝ စသည္ျဖင့္ သတ္မွတ္ေသာ္လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၁ဝဝ ဦး သတ္မွတ္လ်ာထားမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။
(ဃ) ရွယ္ယာရွင္မ်ား အခ်ဳိးအစား။ ။ ရွယ္ယာရွင္ အေရအတြက္တြင္လည္း ရွယ္ယာအေရအတြက္ အနည္းစု ကိုင္ေဆာင္ႏိုင္သူ(minor shareholder) အေရအတြက္ကို သတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာစံမ်ားအရ ရွယ္ယာအနည္းစုကိုင္ေဆာင္သူ အခ်ဳိးအစား (၁ဝရာခိုင္ႏႈန္း) သတ္မွတ္သည္။
(င) ရွယ္ယာ လႊဲေျပာင္းေရာင္းဝယ္မႈ လြတ္လပ္ခြင့္ေပးျခင္း။ ။ စေတာ့ေစ်းကြက္တြင္ စာရင္းတင္သြင္းေရာင္းဝယ္ ၾကမည့္ ရွယ္ယာမ်ား ေစ်းကြက္တြင္ လႊဲေျပာင္းေရာင္းခ်ျခင္းကို ထုတ္ေဝသူ ကုမၸဏီအေနျဖင့္ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ ျခယ္မႈ မရွိရပါ။
(စ) ရွယ္ယာမ်ားသည္ အျပည့္ထည့္ဝင္ၿပီး ရွယ္ယာမ်ားျဖစ္ျခင္း။ ။ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းစာရင္းဝင္မည့္ ရွယ္ယာမ်ား သည္ အျပည့္အဝ ထည့္ဝင္ၿပီး (fully paid) ျဖစ္ေသာ ရွယ္ယာမ်ား ျဖစ္ရပါမည္။
(ဆ) ကုမၸဏီ စဥ္ဆက္မျပတ္တည္ရွိျခင္း ။ ။ ကုမၸဏီ၏ သမိုင္းေၾကာင္းတြင္ လုပ္ငန္းမ်ား ျပတ္ေတာက္ခဲ့ျခင္း၊ နာမည္ဆိုးမ်ား ရွိခဲ့ျခင္း၊ လူမြဲခံခဲ့ျခင္း၊ ႀကီးမားသည့္ဆံုး႐ႈံးမႈမ်ားရွိခဲ့ျခင္း စသည္တို႔ မျဖစ္ေပၚခဲ့ရပါ။
(စ်) ေကာ္ပိုရိတ္ စီမံခန္႔ခြဲမႈစနစ္။ ။ ကုမၸဏီအေနႏွင့္ ေကာင္းမြန္ေသာစီမံခန္႔ခြဲမႈစနစ္ (good corporate governmance) ႏွင့္ ဌာနတြင္း ထိန္းခ်ဳပ္မႈစနစ္ (internal control) မ်ားေကာင္းမြန္သည့္ ကုမၸဏီျဖစ္ရပါမည္။
(ည) ပြင့္လင္းျမင္သာမႈႏွင့္ ဖြင့္ဟေၾကညာမႈစနစ္မ်ားရွိျခင္း။ ။ ကုမၸဏီ၏ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ အားလံုးအတြက္ သတ္မွတ္ထားေသာ စာရင္းကိုင္နည္းစနစ္မ်ား၊ စာရင္းထိန္းသိမ္းမႈစနစ္မ်ား၊ ထိန္းခ်ဳပ္မႈစနစ္မ်ား ေကာင္းမြန္ ျခင္း၊ အခ်ိန္မေရြး စစ္ေဆးခံႏိုင္ေသာ စနစ္ထားရွိျခင္း၊ ကုမၸဏီ၏ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ဖြင့္ဟေၾကညာ သည့္စနစ္၊ အစီရင္ခံသည့္စနစ္မ်ား ရွိျခင္း။
(ဋ) ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးျခင္း။ ။ အမ်ားျပည္သူစိတ္ဝင္စားသည့္ အခ်က္မ်ား၊ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံသူတို႔၏ အက်ဳိးစီးပြားကိုအကာအကြယ္ေပးသည့္ အစီအမံမ်ား၊ ဝန္ထမ္းမ်ား၏ အက်ဳိးစီးပြားကိုအေထာက္ အပံ့ျဖစ္ေစသည့္ အစီအစဥ္မ်ားထားရွိျခင္း၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္လူမႈေရးအရ တာဝန္ရွိမႈအခ်က္မ်ားကို ေကာင္းမြန္စြာ ေရးဆြဲထားရွိျခင္း၊ လိုက္နာျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္ပါေၾကာင္း။
ထြန္းသက္ထြန္း